مفید از نگاه مؤسس آن؛ حضرت آیت الله موسوی اردبیلی

انگیزه‌ی تشکیل مجتمع آموزشی مفید

در دوره‌ی طاغوت، ما در قم بودیم. احساس کردیم حوزه‌های علمیه باید روز به روز به جامعه نزدیک‌تر شوند و در لاک خود نباشند. به این نتیجه رسیدیم که تبلیغ دین، به شکل سنتی، دیگر کارساز نیست. باید از راه‌های جدید وارد می‌شدیم. در تهران، مسجد نیمه‌سازی در خیابان نصرت بود. ما فعالیت خود را در آن مسجد آغاز کردیم. برای نیل به اهداف گفته شده، به فکر راه‌اندازی دانشگاه افتادیم. بعد فهمیدیم باید از پایه شروع کنیم. به فکر ساختن مدرسه افتادیم. پیش آقای روزبه رفتیم، خدا رحمتش کند. با ایشان صحبت کردیم. ایشان به ما کمک فکری کرد. در نزدیک دانشگاه تهران ما یک ساختمان داشتیم. آقای روزبه آمد و آن محل را دید. ما در همان ساختمان، مدارس مفید را بنا نهادیم. وقتی که مفید را ساختیم، مشکلاتی داشتیم. پول کمی داشتیم. گاهی من خودم آن جا با کارگران مشغول کار می شدم. دوستان هم از مسجد می آمدند، می‌رفتیم و در آن جا کار می‌کردیم.

شیوه‌ی اداره‌ی مفید

مفید به سبک خاصی اداره می‌شد. از اول من نظرم این بود که انسان‌های سالم در آنجا درس بخوانند. مدیر آنجا سالم باشد. مدرسان سالم باشند. حتی خادم مدرسه باید سالم باشد. خدا دسته‌ای از انسان‌های خوب را به کمک ما فرستاد. آن‌ها در مفید زحمت کشیدند. الآن به حمدالله مدارس مفید، چند هزار فارغ التحصیل دارند. این‌ها اکثراً در هر کجا که هستند، در هر رشته‌ای که درس خوانده‌اند، آدم‌های مفید، خادم، سودمند و مؤمنی هستند. اگر خداوند در روز قیامت از من بپرسد به شما این قدر عمر دادیم، امکانات دادیم، توفیق دادیم، با این‌ها چه کار کردی؟ من هر چه فکر می‌کنم، دستم خالی است. تنها چیزی که برای من امید بخش است، همین مدارس مفید و دانشگاه مفید است.

علت انتخاب نام مفید برای مدارس

مرحوم آیت الله موسوی اردبیلی، مفید را در دوره‌ی خودش «ابن المعلم» صدا می‌زدند. ایشان در میان تشیع خیلی در علم کلام کار کرده و متبحر بوده است. مرحوم مفید وقتی از دنیا رفته، مردم گفته‌اند: «خداوند ما را به وسیله ابن المعلم نجات داد». ایشان در جامعه‌ی کنونی ما ناشناخته بود. من تصمیم گرفته بودم هر چه مؤسسه‌ی آموزشی داشته باشم، به نام مفید باشد. الآن دانشگاه مفید هم به همین مناسبت نام‌گذاری شده است.

درباره‌ی «مدرسه‌ی زندگی»

اخیراً در بسیاری کشورها اهداف برنامه‌ی درسی در مدارس را به شکلی تدوین کرده‌اند که فرد و دانش‌آموز برای آینده‌ی خود و زندگی کردن در اجتماع آماده گردد. این مسأله نه تنها با هدف ارتقاء زندگی افراد جامعه در نظر گرفته شده است، بلکه به منظور رونق محیط کسب و کار و در نتیجه رشد و توسعه‌ی کشورها لحاظ گردیده است. در مجتمع آموزشی مفید، مفهوم «مدرسه‌ی زندگی» ضمن بهره‌گیری از تجربه‌های بین‌المللی با معنایی متناسب با مفاهیم فرهنگی و بومی کشورمان مطرح می‌گردد.

«مدرسه‌ی زندگی» نهادی زنده، پویا و تعالی یابنده است که همه‌ی عناصر انسانی آن در تعامل خلاق و فعال با یکدیگر، در مسیر حیات طیبه و به سوی رشد فکری، ایمانی، علمی، عملی و اخلاقی در حرکت و مجاهدت می‌باشند.

«مدرسه زندگی» مدرسه‌ای است زنده، بانشاط و پویا که هدف آن زمینه سازی برای تربیت انسان‌هایی است که با انتخاب خویش در زندگی خود در همه‌ی ابعاد (مادی و معنوی، فردی و اجتماعی) بالنده، موفق و اثرگذار باشند.

«مدرسه‌ی زندگی» فرصت و امکانی برای شکوفایی استعداها، رشد و تحقق بخشیدن به اهداف و آرزوهایی است که هر فرد را به تناسب تفاوت‌ها و نیازهایی که دارد آماده‌ی بهتر زیستن می کند. این مدرسه، ترجمان زندگی معنادار و نشاط آور می‌شود، به گونه‌ای که نمی‌توان میان آموختن و زیستن تمایزی قائل شد.

«مدرسه‌ی زندگی» مدرسه‌ای است پویا و بانشاط در راستای برخورداری از حق آموزش و ارتقای فردی دانش آموزان که در آن زندگی برای آینده توقف پیدا نمی‌کند و کیفیت لحظه برای آینده فدا نمی‌شود. در این نگاه ارتقای فرد بدون پذیرش مسئولیت اجتماعی غیر ممکن است. انتخاب فردی، توجه به تفاوت‌های فردی و یادگیری مهارت‌ها برای کاربست در زندگی از ابعاد مهم برنامه درسی در مدرسه‌ی زندگی است.

از آنجا که داشتن زندگی موفق، نیازمند مهارت‌ها و شایستگی‌هایی است که بایستی فرد از دوران کودکی تا نوجوانی و جوانی متناسب با سن خود کسب نماید، فراهم نمودن محیط و بستری مناسب جهت کسب این شایستگی‌ها در مدرسه و در خانواده ضروری است. این امر نمی‌تواند منفک از برنامه‌ی اصلی و به صورت برنامه‌هایی تکمیلی در مدارس تدوین گردد بلکه لازم است این شایستگی‌ها در متن برنامه‌ی درسی مدارس گنجانده شود.

این شایستگی‌ها ابعاد گوناگون شناختی، درون فردی و میان فردی را در بر می گیرد. برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

توانایی ارتباط مؤثر با دیگران (با زبان مادری و با زبان‌های خارجی)، سواد ادبی، سواد ریاضی، یادگیری چگونه یادگرفتن، حل مساله، تفکر انتقادی، خلاقیت، کارگروهی و همکاری، شایستگی‌های پایه در علوم و فناوری، شایستگی دیجیتال (شامل فناوری اطلاعات و ارتباطات)، توانایی پردازش اطلاعات و مهارت‌های تحقیق، کارآفرینی (شامل «حس ابتکارعمل»)، احساس مسؤولیت و آگاهی زیست محیطی، شایستگی اجتماعی و شایستگی مدنی (شامل مهارت‌های شهروندی).

تحقق این شایستگی‌ها، ضرورت بازنگری در برنامه‌ی درسی مدرسه را به وجود می‌آورد. کاربردی کردن موضوعات درسی، تلفیق کردن موضوعات مختلف، استفاده از محیط‌های حقیقی و مجازی برای ارائه طرح درس‌ها و فراهم نمودن بستر مناسب برای فراگیران به طوری که با تجربه و پژوهش خود به هدف برنامه‌ی درسی برسند از جمله‌‌ی این ضرورت‌هاست.

در یک نگاه عمیق‌تر، تحقق مدرسه زندگی، تمامی ابعاد و جنبه‌های مختلف مدرسه را در بر می‌گیرد. اهداف، نظام مدیریتی، معماری فضا و محیط فیزیکی و تربیتی، ساختار و محتوای برنامه‌ی درسی، نقش کارکنان، معلم، دانش‌آموز، اولیا و جامعه‌ی محلی و سایر عناصر مدرسه همگی در پرتو این مفهوم، معنا و شکل جدیدی می‌یابد. بنابراین برای تحقق مدرسه‌ی زندگی لازم است هریک از مدارس با توجه به اقتضائات خود برنامه‌ای مدون و جامع به عنوان برنامه‌ی تحول تهیه و اجرا نمایند.